Sobibór
Budowa obozu
Lager I
Lager II
Lager III
Lager IV
Transporty
Zbrojne powstanie i likwidacja obozu













bóz w Sobiborze usytuowany był na mało zaludnionych terenach wschodniej
części okupowanej Polski, 3,5 km od rzeki Bug. Stał w bagnistym lesie, w
pobliżu wsi Sobibór pomiędzy Włodawą i Chełmem. Z małej stacji w Sobiborze
odchodził boczny tor prowadzący prosto do obozu. Początkowo obóz zajmował
obszar o powierzchni 12 hektarów, potem rozrósł się do 60. Teren obozy miał
kształt nieregularny (600 na 400 metrów) i był otoczony ogrodzeniem trzech
płotów z drutów kolczastych, wysokich na 3 metry. Korytarz dla patrolujących
strażników prowadził pomiędzy pierwszym ogrodzeniem zewnętrznym a dwoma
wewnętrznymi. Dodatkowo dla ochrony przed niepożądanymi obserwatorami,
ogrodzenie zewnętrzne było gęsto oplecione młodymi gałęziami.
Na terenie przeznaczonym na obóz stały już sprzed wojny trzy budynki
dawny budynek poczty naprzeciw rozładunkowego peronu kolejowego zamieniony
później na willę komendanta; leśniczówka zamieniona na budynek administracyjny
oraz stojąca na uboczu maleńka kapliczka o powierzchni około 15 metrów
kwadratowych, używana później do natychmiastowych egzekucji niedołężnych
Żydów zwalniających pochód ofiar na śmierć.
W czerwcu 1943 r. teren otaczający Sobibór został zaminowany na szerokości
15 metrów od ogrodzenia. Pole minowe miało chronić obóz przed ewentualnymi
atakami partyzantów oraz zapobiegać ucieczkom. Do pojedynczego, zawieszonego
nad ziemią drutu przymocowane były znaki ostrzegawcze z niemieckimi napisami
"Achtung Minen!".
Zabezpieczenie obozu było sprawą najwyższej wagi. W Sobiborze oznaczało
to niezależny generator prądu, system oświetleniowy wewnątrz i wokół obozu,
ogrodzenie z potrójnych płotów z drutu kolczastego, rów wypełniony wodą i liczne
wieże strażnicze. Wieże strażnicze zostały zbudowane blisko siebie: trzy na
stronie południowej wzdłuż torów kolejowych, trzy przed obozem i pięć rozrzuconych
na zachodnim i północnym obwodzie obozu. Zmiana warty odbywała się co 4 godziny.
Jedyne wejście na teren obozu znajdowało się w prawym rogu frontowego
ogrodzenia i składało się z dwóch bram: bramy głównej, otwierającej się na
centralną drogę w obozie i znajdującej się po jej prawej stronie bramy mniejszej,
otwierającej się na boczny tor prowadzący ze stacji kolejowej Sobibór (znajdującej
się na zewnątrz obozu). Nad główną bramą obozu umieszczony był drewniany szyld
ze słowami wypisanymi gotykiem "SS Sonderkommando".
Komendantem Sobiboru był SS-Obersturmführer Franz Stangl, swoją funkcje zaczął pełnić od 28 kwietnia 1942 r.

SS-Obersturmführer Franz Stangl
Wnętrze obozu było podzielone na część garnizonową i cztery główne sektory
wewnętrzne, zwane przez administrację i więźniów - Lager I, II, III,
IV. Lagry były odizolowane od siebie ogrodzeniami z drutu kolczastego, co
czyniło je więzieniami w więzieniu. Tym czterem obozom przydzielono różne
funkcje, które odpowiednio ze sobą zestrojone sprawiały, że obóz funkcjonował.
Teren garnizonu obejmowały bramy wejściowe. Willa komendanta Schwalbennesta
("Jaskółcze Gniazdo") stała naprzeciw peronu, z jej lewej strony stała
wartownia a z prawej zbrojownia. Nieco dalej willa esesmanów, nazwana "Radosną Pchełką",
oraz dodatkowe kwatery esesmanów, garaż, stołówka i inne budynki. Baraki
strażników ukraińskich stały w środkowej w północnej części terenu garnizonowego.
Załoga niemiecka, z doświadczeniem zdobytym przy realizacji programu
eutanazji w Niemczech, składała się z dwóch oficerów i około trzydziestu
podoficerów, z czego połowa była ciągle na rotacyjnych urlopach. Dodatkowo
hitlerowcy zatrudniali w obozie około 120 strażników ukraińskich.

CZĘŚĆ GARNIZONOWA (Przedpole obozowe)
1. Kolejowy peron wyładunkowy
2. Pracownia dentystyczna dla SS-manów
3. Wartownia dla straży ukraińskiej
4. Magazyn zaopatrzeniowy dla SS-manów
5. "Wesoła pchełka" - kwatery Wagnera i Gomerskiego
6. Kwatery dla pozostałych SS-manów
7. Pralnia
8. Studnia
9. Łaźnia i fryzjer dla SS-manów
10. Garaże
11. Kuchnia i kantyna dla SS
12. "Jaskółcze gniazdo" - kwatera i biuro komendanta obozu
13. Zbrojownia
14-16. Baraki dla wartowników ukraińskich
17. Piekarnia
OBÓZ I (Lager I)
18. Ambulatorium
19. Warsztat krawiecki
20. Warsztat szewski dla SS
21. Warsztat ślusarski
22. Warsztat stolarski
23. Warsztat szewski dla wartowników ukraińskich
24. Pracownia malarska
25-26. Baraki dla więźniów
27. Kuchnia dla więźniów
28. Baraki dla więźniarek
29. Latryny
30. Rów z wodą
OBÓZ II (Lager II)
31. Barak przejściowy, w którym Żydzi składali bagaże ręczne
32. Baraki - sortownie bagażu ręcznego
33. Plac, na którym więźniowie się rozbierali
34. Magazyn żywnościowy z balkonikiem skąd SS-mani "witali" nowo przybyłych
35. Budka, gdzie Żydzi oddawali biżuterię i pieniądze ("depozyt") przed wejściem do "Niebiańskiej Alei"
36. Generator do wytwarzania energii elektrycznej
37. Stajnia, chlew i kurnik
38. Budynek administracyjny i magazyn rzeczy wartościowych
39. Prasowalnia
|
40. Magazyn i sortownia obuwia
41. Ogród
42-43. Magazyny i sortownie bagaży podręcznych
44. Magazyny posortowanej odzieży
45. Trzy połączone baraki, w których obcinano kobietom włosy
46. Budynek z piecem do palenia dokumentów, zdjęć, papierów osobistych, książek i niepotrzebnej, zniszczonej odzieży
47. Przedwojenna kapliczka nazywana "lazaretem", w pobliżu której dokonywano egzekucji, głównie chorych
48. Latryny
OBÓZ III (Lager III)
49-50. Baraki i kuchnia dla więźniów pracujących w obozie
51. Komory gazowe
52. Przybudówka z silnikami wytwarzającymi gaz wtłaczany do komór
53. Wysypisko popiołów
54. Masowe groby
55. Ruszt do palenia zwłok pomordowanych
OBÓZ IV - PÓŁNOCNY (Lager IV - Nord)
W październiku 1943 r. obóz ten był w trakcie budowy. Niemcy zdołali
wybudować jedynie kilka bunkrów oraz drogę. Tuż przed powstaniem i ucieczką
w obozie IV rozpoczęto sortowanie zdobywanej amunicji zatrudniając przy
tej pracy kobiety.
|
- - - - - - - - - - - -
<-powrót | w górę