 Strona główna
|
Zasadniczy rozwój struktury samorządu więźniarskiego nastąpił po wybuchu wojny, w wyniku ograniczenia liczebności oddziałów wartowniczych. Zastosowano wówczas inne środki mające na celu utrzymanie dotychczasowej skuteczności nadzoru. Były to między innymi: druty kolczaste podłączone do wysokiego napięcia elektrycznego, wieże strażnicze wyposażone w ruchome reflektory i karabiny maszynowe, a także ruchome posterunki z psami. Zredukowany personel wewnętrzny obozu zastąpiono więźniami, przez co nastąpiła krystalizacja i rozbudowa samorządów więźniarskich. Rozbudowa aparatu więźniów funkcyjnych miała też związek z ogólnym rozwojem systemu obozów koncentracyjnych. W opracowaniu o wzorce wypracowane w Dachau tworzono systemy więźniów funkcyjnych w innych obozach koncentracyjnych. Oczywiście władze poszczególnych obozów dostosowały ten system do własnych potrzeb. I tak w niektórych obozach mogły występować pewne różnice w samorządzie więźniarskim, zarówno pod względem kompetencji poszczególnych funkcyjnych, jak i występowania pewnych stanowisk w innych obozach nieistniejących. Jednak podstawowy podział na pion pierwszy, więźniów sprawujący nadzór na terenie obozu więźniarskiego oraz pion drugi w skład, którego wchodzili funkcyjni, sprawujący nadzór w czasie pracy, jest zachowany we wszystkich obozach.
Pion więźniów funkcyjnych na terenie obozu przedstawia się następująco: Lagerältester (starszy obozu) - funkcję tę mógł sprawować wyłącznie Niemiec. Jego kompetencje nie zostały jednoznacznie sprecyzowane, jednak w stosunku do karania więźniów, czy stosowania tzw. "sportu" miał szerokie pełnomocnictwa. Prawie regułą było, że na to stanowisko mianowano więźniów kryminalnych, tzw. „zielonych”. Podlegali mu wszyscy więźniowie funkcyjni z danego pola więźniarskiego. Jednym z jego zadań było odbieranie zleceń i rozkazów od SS-manów dla pozostałych funkcyjnych. Starszy obozu był zobowiązany do noszenia na lewej ręce powyżej łokcia czarnej opaski z gotyckimi literami LA (skrót Lagerältester) oraz odpowiedniej cyfry I lub II. (LA I – Lagerältester I - starszy obozu; LA II - Lagerältester II – zastępca starszego obozu). Opaska ta informowała SS-manów jak i innych więźniów o funkcji pełnionej przez danego więźnia. Dzięki sprawowanej funkcji starszy obozu był wolny od pracy fizycznej, miał lepszą odzież, wyżywienie, własne łóżko, a także możliwość posiadania rzeczy osobisty, np. zegarka. Blockältester (starszy bloku) - zwany także blokowym. Sprawował on nadzór nad więźniami umieszczonymi w jednym baraku więźniarskim. Zadaniem blokowego było sprawowanie władzy w bloku. Był odpowiedzialny za wszystko, co się w nim działo, a więc przede wszystkim za jego stan liczebny, za ogólną czystość pomieszczenia, porządek przy pryczach, należyte ułożenie posłania, rozdzielanie jedzenia, oraz za punktualne wyjście i należyte ustawienie na apelu.
W celu utrzymania należytego porządku na bloku mógł zarządzać tzw. Läuseappelle – „wszawe apele”, podczas których kontrolował więźniów pod względem zawszenia, a także przeglądy czystości nóg, czy butów. Za w/w czynności był odpowiedzialny przed władzami SS. Za uchybienia np., co do czystości baraku, to właśnie blokowy był karany. Do niego też zgłaszali się więźniowie z różnymi kłopotami, a także chorzy, którego zgoda była potrzebna do wysłania na rewir. Blockälteste mieli do dyspozycji po 5-6 Stubendienstów (sztubowych). Tak samo jak Lagerältester był zobowiązany do noszenia opaski. Specyfiką obozu na Majdanku było istnienie, w obozie kobiecym prócz blokowej, funkcji Block-hilferin ustanowionej w maju 1943 r. Wiązało się to z napływem dużych transportów żydowskich z getta warszawskiego i trudnościami wprowadzenia dyscypliny w barakach. Do jej zadań należała pomoc blokowej przy wydawaniu posiłków i ustawianiu apelów. Należy podkreślić, że funkcja ta istniała tylko w blokach zamieszkanych przez Żydówki i została zniesiona w lipcu 1943 r. w związku ze zmniejszeniem się liczby więźniarek na skutek selekcji i śmiertelności, a także ze względu na przyswojenie sobie zasad rygoru obozowego. Stubendienst (sztubowi) - ich liczba wzrastała lub malała w zależności od ilości więźniów na bloku. Każdy sztubowy był odpowiedzialny za czystość w jednej z izb w baraku, a jeśli nie było podziału na izby, np. w barakach typu stajennego, za wydzieloną część baraku. Do ich obowiązków należało sprzątanie, palenie w piecach, ustawianie więźniów na apelu, rozdzielanie odzieży, oraz przynoszenie z kuchni kotłów z jedzeniem, a następnie jego rozdziału. Zarówno blokowy jak i sztubowy mieli własne łóżka jak i lepsze wyżywienie. Blockschreiber (pisarz blokowy) - funkcja ta miała charakter administracyjny, więzień ją sprawujący nie posiadał jakichś szczególnych kompetencji w stosunku do współwięźniów z bloku. Do jego zadań należało prowadzenie stałej ewidencji więźniów danego bloku i oddawanie codziennie do kancelarii (Schreibstube) raportu o aktualnym stanie liczbowym baraku. Objęcie funkcji w administracji obozowej zarówno na szczeblu bloku, jak i obozu, o której dalej, awansowało automatycznie danego więźnia w hierarchii społecznej wewnątrz obozu. Zarówno funkcyjni na stanowiskach kierowniczych, jak i pisarze, tłumacze, lekarze i inni byli SS-manom potrzebni, toteż na ogół korzystali z pewnego statusu uprzywilejowania: nie byli zagrożeni biciem, ciężką pracą, śmiercią, chyba, że przyszedł wyrok z RSHA. Znamienny jest fakt, że na funkcje pisarza należało posiadać odpowiednie kwalifikacje jak znajomość języka niemieckiego i umiejętność pisania na maszynie. Läufer (goniec) - do jego zadań należało roznoszenie rozkazów załogi SS jak i więźniów funkcyjnych. Znajdował się na każdym polu więźniarskim. Własnego gońca mógł posiadać kapo większego komanda pracującego w pewnej odległości od obozu, a także Schreibstuba (kancelaria obozu) i szpital obozowy. Lagerjüngste (młodszy obozu) - utworzenie tej funkcji wynikało najprawdopodobniej z kaprysu SS-manów i starszych ranga funkcyjnych niemieckich. Młodszym obozu był chłopiec żydowski, nazywany w obozie Bubi. Krążył o nim pogłoski, że z polecenia SS-manów powiesił własnych rodziców i dzięki temu uratował własne życie i został mianowany funkcyjnym. Nie miał określonych obowiązków, a swoją pozycję zawdzięczał protekcji wyższych stopniem funkcyjnych, Niemców. Wśród więźniów Bubi zasłynął jako całkowicie zdemoralizowany nastolatek, znęcający się nad więźniami. Na kilka dni przed "Erntefest" został pozbawiony swojej funkcji przez Lagerälteste III pola Theodora Hessla. Zginął 3.11.1943 r. z innymi więźniami żydowskimi. Pion więźniów funkcyjnych w komandzie przedstawia się następująco: Kapo - stali oni na czele kolumn roboczych, sprawowali funkcje dozorców, kierowników lub majstrów. Funkcja kapo nie jest jednolita, mamy tu do czynienia z pewną hierarchią podwładności. Można wyróżnić następujące stanowiska jak Lagerkapo (kapo obozu) Oberkapo (nadkapo) i Unterkapo (podkapo), którego w literaturze określa się także jako kapo, lub Hilfskapo.
Lagerkapo stał na czele pionu pracy i pełnił nadzór nad organizacją pracy w cały obozie lub jego części, w zależności od podziału administracyjnego obozu. Podlegali mu kapowie nadzorujący prace jednego z komand. Gdy komando nie było zbyt liczne, określano go mianem kapo. Jeśli zaś komando, które nadzorował składało się z kilku grup roboczy to jego stanowisko brzmiało Oberkapo i miał do pomocy kilku kapo zwanych Unterkapo nadzorujących wydzielone grupy robocze. Starano się przestrzegać zasady by jeden kapo przypadał na 100 więźniów, gdyż według SS jego praca (poganianie więźniów) powyżej tej liczby stawała się mało „efektywna”. Prócz doboru obsady danego komanda, od kapo zależała też sytuacja w poszczególnym komandzie. Administracja obozu pozostawiała im wolną rękę w zakresie wypełniania obowiązków, aprobowała, a nawet nagradzała ich wyczyny i zbrodnie.
Nieodłącznym atrybutem władzy Kapo był pejcz, kij lub drąg. Ich warunki mieszkaniowe były znacznie lepsze niż innych więźniów, sypiali bowiem w specjalnie dla nich wydzielonych w obrębie bloku pomieszczeniach, a nawet w oddzielnych barakach. Odznaczali się oni także specyficznym, żeby nie powiedzieć śmiesznym strojem, tak opisuje ten strój Czesław Skoraczyński w swoich wspomnieniach:
„Ledwo przekroczyliśmy bramę trzeciego pola, zostaliśmy otoczeni przez dziwacznie wyglądających ludzi, uzbrojonych w bykowce, których długość dochodziła do dwóch metrów. Ubrani byli w niebieskie szamerowane bluzy wojskowe, czerwone spodnie z lampasami, wpuszczone do wysokich butów z cholewami. Byli to tak zwani kapo.”
Do więźniów funkcyjnych zalicza się także tych wykonujących prace, funkcję o charakterze uprzywilejowanym bądź z uwagi na warunki i charakter samej prac, bądź ze względu na bezpośredni lub pośredni dostęp do źródeł dodatkowego zaopatrzenia w żywność, odzież czy lekarstwa. Takie komanda w żargonie obozowym nazywano dobrymi komandami, gdzie praca odbywała się „pod dachem” z możliwością „zorganizowania” czegoś do jedzenia. Trzeba jednak pamiętać, iż na sytuację więźnia w każdym komandzie istotny wpływ miał zawsze nadzór. Brutalny SS-man czy kapo sadysta mógł życie więźnia przekształcić w pasmo tortur i gehennę, niezależnie od rodzaju wykonywanej pracy. Do dobrych komand można zaliczyć pracę w warsztatach rzemieślniczych, magazynach żywności, kuchni, administracji, a także w rewirze. Zasadą w niemieckich obozach koncentracyjnych było zakładanie nowych obozów przez ekipy „starych więźniów”, którzy przybywali z obozów z Rzeszy w celu objęcia funkcji nadzorczych w samorządzie więźniarskim. Ekipy takie wysłano z Sachsenhausen do Buchenwaldu, z Buchenwaldu do Mauthausen i Flossenbürga, zaś obóz na Majdanku zakładali więźniowie z Sachsenhausen, Buchenwaldu, Mauthausen, Gusen i Dachau.
Niniejszy spis więźniów funkcyjnych, jest tylko namiastką tych wszystkich funkcyjnych którzy przewinęli się przez Majdanek. Nikt chyba nie jest w stanie przytoczyć wszystkich... Niech nikt nie myśli, że jest to tylko spis "pasiakowych oprawców", którzy znęcali się nad współwięźniami. Owszem są to wymienione czarne charaktery, ale obok nich znajdują się nazwiska tych funkcyjnych, którzy funkcję jaką przyszło im zajmować traktowali jako kolejną możliwość pomocy innym, słabym i bezbronnym...
B
C
D
E
F
G
H
I
K
L
Ł
M
N
O
P
R
S
T
U
W X Y
Z
Ż
______ |
ierwszym legalnym, państwowym obozem koncentracyjnym, był utworzony 22.03.1933 r., przez Reichsführera SS i dowódcę policji w III Rzeszy 
|
|