asocjalnych
czerwoni 
Schutzhäftling
czerwono punktowiec - więzień z punktem
czerwonowinklowcy Schutzhäftling
"Czerwony domek" - prowizoryczna komora gazowa, zwana tez bunkrem nr 1
KL: Auschwitz-Birkenau
czółna - holenderki
D
DAW - skrót od Deutsche Ausrüstungswerke - Niemieckie Zakłady Zaopatrzenia
dekownik - więzień który ukrywa się przed władzami obozu, kapo, czy uchyla się od pracy
Depothäftlinge - więźniowie w tzw. depozycie, umieszczeni przejściowo na terenie Birkenau
KL: Auschwitz-Birkenau
Die graue Erde - "Szara ziemia", tytuł marsza Gross-Rosen
KL: Gross-Rosen
dłubaki - holenderki
drąg - palica
"Durchangsjuden" - więźniarki-Żydówki przebywające przejściowo w obozie i nie objęte numeracja
Durchfall durchwal
Durchgangslager - obóz przejściowy
durchwal - krwawa biegunka głodowa, jedna z głównych chorób nękająca więźniów
duża postenkieta post
E
efekt Effektenkammer
Effektenkammer - magazyn mienia więźniarskiego
Effektenlager - "Kanada" - odcinek obozu, na którym w dużych pomieszczeniach magazynowych gromadzono przedmioty zagrabione więźniom Auschwitz i podobozów. Oficjalna nazwa tego obozu to "Effektenlager". Były dwa takie odcinki. Pierwszy powstał w pobliżu obozu macierzystego Auschwitz I i nazywany był Effektenkammer I. Znajdował się w sąsiedztwie fabryki DAW. Składał się z pięciu baraków drewnianych i jednego murowanego. Po utworzeniu "Effektenkammer II" w obozie Birkenau, na odcinku BIIg, "Kanadę I" wykorzystywano tylko wtedy, gdy "Kanada II" była przepełniona. Na terenie "Kanady II" znajdowało się 30 baraków drewnianych, z tego większość do magazynowania i sortowania, dwa baraki dla pracujących tam więźniów - kobiet i mężczyzn oraz jeden barak mieszkalno-służbowy dla SS-manów. Do 1943 r. w "Kanadzie I" zatrudnionych było 1000-1600 więźniów. W "Kanadzie II" od 1944 r. pracowało 1500-2000.
Nazwa "Kanada" została prawdopodobnie wymyślona przez zatrudnionych tam więźniów polskich. Więźniowie tego komanda zajmowali się sortowaniem wszystkich zgromadzonych tam rzeczy. Wyszukiwali ukryte przedmioty wartościowe, usuwali z ubrań żydowskie oznaczenia i oddzielali rzeczy w dobrym stanie od uszkodzonych lub zużytych. Ponieważ zgromadzone tam "bogactwo" wydawało się im czymś nadzwyczajnym, porównywali go z Kanadą, gdzie - według nich - znajdowało się źródło wszelkiego dobrobytu. Po przyjeździe dużych transportów magazyny "Kanady" zapełniały się po sam dach. Rzeczy leżały na tym odcinku również pomiędzy barakami. Wprost z "Kanady" część dóbr, przede wszystkim kosztowności, wywożona była wagonami towarowymi w głąb Rzeszy. Przed opuszczeniem Auschwitz naziści podpalili obiekty obozowe, w wyniku czego na odcinku "Kanady" pozostało jedynie sześć baraków. Jeszcze dzisiaj na tym terenie można zobaczyć pewną ilość nadpalonych sztućców. Więźniowie z komanda "Kanada", którzy sortowali i porządkowali te przedmioty i opróżniali przybywające wagony z rzeczy po nowo przybyłych do obozu, byli w stosunkowo dobrej kondycji fizycznej, ponieważ mogli organizować kosztowności i różne inne przedmioty, by następnie wymienić je na żywność. Tego rodzaju praca była w Auschwitz i Birkenau bardzo pożądana.
KL: Auschwitz-Birkenau
efkael Frauenkonzetrationslager
Ehrenhäftling - "honorowy więzień", korzystający z pewnych przywilejów i udogodnień
ekran czarna ściana
Entengang kaczowaty chód
Entlassung - zwolnienie (z obozu)
Entläusung - odwszenie
Entwesungskammer - pomieszczenie, w którym przeprowadzano dezynfekcję
Erholungsblok - blok ozdrowieńców
szonungsblok
Erholungslager - obóz wypoczynkowy, ironiczne określenie obozu koncentracyjnego kat. I np. Dachau
Erkennungsdienst - pracownia fotograficzna służby rozpoznawczej obozowego Gestapo
KL: Auschwitz-Birkenau
Erziehungshäftlinge (EH) - więźniowie krótkoterminowi, przysyłani na "wychowanie" (tzw. erzihunge)
Erziehungskompanie - drużyna (kompania) wychowawcza więźniów
essenholerzy - więźniowie noszący jedzenie
etat - posada
F
fajki - słupy, na których zaczepione były naelektryzowane druty
Foto: [1]
Familienlager Theresienstadt - obóz rodzinny w Birkenau przeznaczony dla Żydów z getta Theresienstadt
KL: Auschwitz-Birkenau
Familien Zigeunerlager - obóz rodzinny dla Cyganów w Birkenau
KL: Auschwitz-Birkenau
fasunek - rzeczy, które więzień otrzymywał z przydziału obozowego
Feld - Pole, samodzielna administracyjnie jednostka grupująca na Majdanku ok. 5 tysięcy więźniów
pole
Feldbude - Blockführerstube
Feldführer - komendant pola więźniarskiego
Feldschreiber - pisarz pola - więzień funkcyjny
feretrony - prymitywne nosze, na których przynoszono martwych więźniów z pracy
ferlegowanie - przeniesienie więźnia do innego bloku, komanda
feuerwacha [z niem. Feuerwache] - obozowa straż pożarna
Filcer, Filcować [od niem. Filzen] - esesman lub kapo osobiście rewidujący więźnia
fioletowi - zieloni
FKL- patrz Frauenkonzetrationslager
Fleck flek
Fleckfieber flek
flegmona pęcherzyca
flek [z niem. Fleck] - tyfus plamisty (dur plamisty)
flektyfus, kopftyfus, Fleck, Fleckfieber, tyfus, tyfus plamisty, dur plamisty
flektyfus - flek
Fluchpunkte - czerwone kółko na plecach jak i na piersi, dodatkowe oznaczenie więźniów podejrzanych o ucieczkę, obłożonych kara dodatkową, niewygodnych, więzień taki miał dodatkowo wymalowane litery IL (im Lager - w obrębie obozu)
punkt
Oznaczenia więźniów
Fluchtverdächtig - podejrzany o ucieczkę
Flugplatz - lotnisko, teren fabryki samolotów w Lublinie, na którym był zlokalizowany jeden z podobozów Majdanka
fortepian - Bock
Frauenkonzetrationslager - kobiecy obóz koncentracyjny
efkael
funkcyjny - więzień pełniący jakąś funkcję w administracji więźniarskiej obozu:
- na szczeblu obozowym:
Lagerältester - starszy obozu, najstarszy funkcyjny więzień, wyłącznie Niemiec
Lagerkapo - jego zastępca, tylko Niemiec
Lagerschreiber - pisarz obozowy kierujący kancelarią obozu
Laüfer - goniec
- na szczeblu bloku:
Blockälteste (blokowy) - najstarszy więzień funkcyjny na bloku, dbał o porządek bloku, nadzorował wydawanie jedzenia, paczek itp. Był odpowiedzialny za zgodność apelu. Inne dorywcze zajęcia: poszukiwanie zbiegłych więźniów (w obrębie wielkiej postenketty), wymierzanie kar cielesnych przy oficjalnych egzekucjach itp.
Blockschreiber, Schreiber - pisarz blokowy
Stubendienst - sztubowy, izbowy, członek więźniarskiej służby porządkowej na bloku, zajmował się utrzymaniem porządku w sztubie, czyli sali w baraku mieszkalnym
Kostverteiler - więzień rozdzielający żywności na bloku
- na szczeblu komanda:
Oberkapo - naczelny kapo komanda złożonego z kilku grup roboczych
Unterkapo (Kapo), Hilfskapo - kapo, pomocnik kapo - nadzorujący wydzieloną grupę roboczą
Vorarbeiter - starszy więzień w grupie roboczej (komandzie)
Führerheim - hotel i kasyno dla SS
G
G.U. - Sonderbehandlung
gamel - muzułman
gazkamera - komora gazowa
gazkomora - komora gazowa
Geheimnisträger - wtajemniczony - informacja wpisywana w aktach więźniów zatrudnionych w miejscach, w których mieli możliwość obserwować masową zagładę
Geisel - zakładnik
gemiza - jarzyna, wszystko co było zielone i dawało się zjeść
witamina
Generalny Plan Wschód - Generalplan Ost
Generalplan Ost (Generalny Plan Wschodni) - szczegółowe plany dotyczące Europy Wschodniej opracowane zostały jeszcze przed agresją na Polskę. Uległy one jednak modyfikacjom i przeróbkom, aż wreszcie na początku 1940 r. opracowany został projekt zatytułowany Generalny Plan Wschodni. Zwycięstwa Wehrmachtu na froncie wschodnim jesienią 1941 r. spowodowały nasilenie badań nad jego realizacją. Badania prowadził Główny Urząd Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA), Komisariat Rzeszy do Umacniania Niemczyzny (Greifeldt) oraz Urząd do Spraw Rasowo-Politycznych NSDAP.
Był to dokument ściśle tajny, treść jego była znana tylko współpracownikom najwyższego szczebla hierarchii hitlerowskiej. Po wojnie nie odnaleziono ani jednego egzemplarza Generalnego Planu Wschodniego, jednak sam fakt istnienia tego dokumentu jest niewątpliwy. Potwierdza to, jeden ze świadków przesłuchanych w procesie Nr 8 przed amerykańskim Trybunałem Wojskowym w Norymberdze, SS-Standartenführer dr Hans Ehlich, który jako wyższy urzędnik RSHA był głównym referentem opracowującym Generalplan Ost. Poza tym zachowało się kilka dokumentów omawiających lub uzupełniających ten plan, w tym memoriał z dnia 27.04.1942 r. "Stellungnahme und Gedanken zum Generalplan Ost des Reichsführers-SS" (Ocena i uwagi do Generalnego Planu Wschodniego Reichsführera-SS) autorstwa dr Ericha Wetzela, kierownika Centrali Doradczej Urzędu do Spraw Polityki Rasowej przy partii narodowo-socjalistycznej (NSDAP).
W ostatecznej redakcji Generalplan Ost składał się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza z nich tzw. Kleine Planung, obejmowała projekty na najbliższą przyszłość. Realizacja ich miała następować sukcesywnie, w miarę zdobywania obszarów położonych na wschód od przewidywanych granic Niemiec. Poszczególne etapy objęte Małym Planem były następnie opracowywane w sposób bardziej szczegółowy. W ten właśnie sposób doszło do opracowania w końcu listopada 1939 r. planu dotyczącego Polski. Drugą część Generalplan Ost, tzw Grosse Planung, dotyczyła projektów, których realizacja miała być rozpoczęta po zwycięskim zakończeniu wojny. Miały one być realizowane stopniowo i stosunkowo powoli, bo przez okres 25-30 lat.
Plan RSHA przewidywał włączenie do III Rzeszy całej Polski, Czechosłowacji, krajów bałtyckich (z wyjątkiem Finlandii) oraz część Związku Radzieckiego - Białoruś, Ukrainę, Krym. Według planu, przed wcieleniem, tereny te miały zostać zniemczone. Do zgermanizowania nadawało się 50% Czechów, 35% Ukraińców, 25% Białorusinów i 15-20% (3-4 mln) Polaków. Pozostawiono by na dawnych ziemiach polskich wyłącznie chłopów nadających się do zniemczenia ze względu na "wartość rasową". Byliby oni rozproszeni wśród większości niemieckiej i zgermanizowaliby się w ciągu jednej generacji. Trudniejsza sprawa byłaby z owymi 80-85% (20 mln) Polaków nie nadających się do zgermanizowania. Wiadome było, że trzeba będzie ich usunąć z ojczystych ziem, ale powstała kwestia co z nimi zrobić. Wetzel stwierdził, że kwestii polskiej nie można będzie rozwiązać tak, jak rozwiązano kwestię żydowską. Jego zdaniem mogłoby to zdyskredytować naród niemiecki w oczach świata na długie lata. Drugim motywem jaki wysuwano przeciwko masowej likwidacji, była obawa, by inne podbite na wschodzie narody nie poczuły się zagrożone podobnym losem. Tak więc jedyne wyjście w sprawie rozwiązania kwestii polskiej widzi Generalplan Ost w wysiedleniu 80-85% Polaków, jako "najniebezpieczniejsi spośród wszystkich obcoplemieńców", do zachodniej Syberii. Mieli oni tam być rozproszeni na jak największym obszarze i przemieszani z ludnością miejscową. Niemcy bowiem obawiali się, że osiedlenie Polaków w zwartym bloku mogłoby z czasem spolonizować syberyjczyków i doprowadziłoby do powstania "Wielkiej Polski". Rozproszenie miało doprowadzić do zjawiska odwrotnego - do asymilacji i zlania się Polaków z miejscową ludnością. Syberia miała stać się "europejskim rezerwuarem zarówno surowcowym, jak i osadniczym".
Rosjanie, wg Wetzela, podobnie jak Polacy, stanowili wielkie niebezpieczeństwo dla przyszłej wielkiej Rzeszy. O likwidacji narodu nie mogło być mowy ze względów technicznych, politycznych i gospodarczych. Zamierzano więc podzielić tereny całego Związku Radzieckiego ma szereg okręgów administracyjnych, tzw. Generalnych Komisariatów, pod administracją niemiecką. Okręgi te miałyby charakter narodowościowy i służyłyby do wzniecenia separatyzmów narodowościowych. Ziemie rdzennie rosyjskie, tj. centralna Rosja, zostałaby również podzielona na Komisariaty Generalne. Oprócz tego, elementy najbardziej wartościowe pod względem rasowym należało zgermanizować. Wetzel sądził, że wyeliminowanie tej grupy z narodu rosyjskiego zepchnie go w ciągu paru pokoleń do najniższej kategorii rasowej. Na skutek tego zabiegu naród rosyjski powinien otępieć, zobojętnieć, utracić wszelką inicjatywę i łatwo uznać kierowniczą rolę Niemców.
Oprócz tego Generalplan Ost wysuwał konieczność zastosowania dalszego środka zaradczego, mianowicie zniszczenia lub przynajmniej znacznego osłabienia siły biologicznej narodu rosyjskiego. Celem tej walki miało być zahamowanie przyrostu naturalnego ludności. Z jednej strony przez dążenie do zmniejszenia ilości urodzin, z drugiej przez nieprzeciwdziałanie śmiertelności.
Generalny Plan Wschód
Gesonderte Unterbrigung (GU) - "oddzielne umieszczenie", kryptonim oznaczający akcje uśmiercania więźniów Sonderbehandlung
Gestapo (Geheime Staatspolizei) - tajna policja polityczna III Rzeszy, utworzona po dojściu Hitlera do władzy z inicjatywy Hermanna Göringa. Gestapo przejmowało funkcje dawnych oddziałów politycznych w krajowych urzędach policji, stopniowo je rozszerzając, by stać się głównym organem śledczym (wyłączonym spod kontroli sądowej) w sprawach politycznych, łącznie z decyzjami o osadzaniu w obozach koncentracyjnych. Wydane w lutym 1933 r., po pożarze Reichstagu, rozporządzenia prezydenta Rzeszy zapoczątkowały proces uwalniania policji politycznej spod kontroli ustawowej i stworzyły możliwość stosowania przez nią aresztu ochronnego (Schutzhaft). Na ich podstawie Gestapo dokonywało masowych aresztowań przeciwników nazizmu. Proces zespalania Gestapo z SS usankcjonował dekret Hitlera z 17.06.1936 r. o ujednoliceniu struktury policji i powołaniu Reichsführera SS Heinricha Himmlera na stanowisko szefa niemieckiej policji w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Rzeszy. Następnie Himmler połączył Gestapo i policję kryminalną (Kriminalpolizei - Kripo) w jednolitą Policję Bezpieczeństwa
(Sicherheitspolizei - Sipo), którą podporządkował szefowi partyjnej służby bezpieczeństwa (Sicherheitsdienst - SD) Reinhardowi Heydrichowi. Od października 1939 do maja 1945 r. Gestapo wchodziło w skład Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy (RSHA), jako jego IV Departament (szef Heinrich Müller), a wszyscy urzędnicy Gestapo zostali wcieleni do SS. W czasie II wojny światowej stało się jedną z najbardziej zbrodniczych instytucji niemieckiego aparatu terroru. Funkcjonariusze Gestapo uczestniczyli w mordowaniu rzeczywistych i potencjalnych uczestników ruchu oporu, masowych aresztowaniach ludności cywilnej i pacyfikacjach, dokonywali rozstrzeliwań zakładników. W 1946 r. Gestapo zostało uznane przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze za organizację przestępczą.
giftgaz - cyklon B
goldzupa - złota zupa
grajfnąć - ukraść
gramofonówka - zupa z brukwi - płyty gramofonowe
gryps - list do więźnia lub od więźnia przekazany nielegalnie współwięźniowi jak i poza obóz
grzęda
- deska w latrynie
