WVHA
IKL
RSHA

Główny Urząd Gospodarczo-Administracyjny SS
(SS-WVHA, SS-Wirtschafts- und Verwaltungshauptamt)

ył urzędem SS, który najpóźniej uzyskał samodzielność organizacyjną na najwyższych szczeblach władzy Sztafet Ochronnych. Powstał 1.02.1942 r. w wyniku fuzji Głównego Urzędu Gospodarki i Administracji SS (SS-Verwaltung und Wirtschaftshauptamt, SS-VuW) z Głównym Urzędem Budżetu i Budownictwa (SS-Hauptamt Haushalt und Bauten, HAHuB), które wcześniej połączone były osobą ich szefa SS-Obergruppenführera Oswalda Pohla. 3.03.1942 r. został do niego włączony Inspektorat Obozów Koncentracyjnych, który utworzył jego Grupę Urzędów D - Obozy Koncentracyjne. Nowa struktura porządkowała i upraszczała schematy organizacyjne instytucji administracyjnych i gospodarczych, w ramach których działały m.in. firmy będące własnością SS, a jednocześnie wpisywała w ten obszar aktywności Sztafet Ochronnych system obozów koncentracyjnych, w których coraz większe znaczenie ekonomiczne nabierało zracjonalizowanie pracy i zatrudniania więźniów. Tym samym urzędy, które weszły w skład SS-WVHA przejęły, a wraz z rozwojem systemu obozów koncentracyjnych rozszerzyły swoją działalność, chociaż nie zmieniły się zasadniczo wcześniej nadane im kompetencje i wyznaczone cele, a jedynie uporządkowano ich strukturalne podporządkowanie.

Wpływ SS-VuW (a następnie SS-WVHA) na funkcjonowanie niemieckich obozów koncentracyjnych miał kilka wymiarów. Na przełomie lat trzydziestych i czterdziestych był on przede wszystkim instytucją generującą i nadzorującą gospodarczą ekspansję SS. W tym okresie, jednym z powodów zakładania nowych obozów były kalkulacje ekonomiczne władz SS, obliczone na zyski z zakładanych sukcesywnie firm i przedsiębiorstw będących własnością SS. Dlatego też musiała istnieć wyspecjalizowana struktura planująca i zakładająca podobozy oraz całe obozy, które lokowano w pobliżu kamieniołomów i miejsc pozyskiwania kopali przemysłowych. Tak powstały m.in. KL Buchenwald, KL Mauthausen, KL Flossenbürg, KL Gross-Rosen. Z czasem ekspansja ekonomiczna SS poszła w kierunku różnorodnej produkcji na potrzeby wojska oraz dla społeczeństwa niemieckiego. Wpływ na to miały również koncepcje przebudowy wielkich miast niemieckich i austriackich, które w połączeniu z eksterminacyjną funkcją obozów stanowiły konglomerat eksterminacji, terroru i zysków. W trakcie trwania wojny oraz ponoszonych przez III Rzeszę klęsk militarnych i związana z tym dalsza samowystarczalność niemieckiej gospodarki, na którą szybko nałożył się deficyt siły roboczej, spowodowały zmianę kierunków ekonomicznej ekspansji SS. Po nieudanym eksperymencie tworzenia przy przedsiębiorstwach państwowych bądź prywatnych obozów koncentracyjnych (KL Arbeitsdorf przy zakładach Volkswagena), postanowiono powoływać przy obozach sieć podobozów. Tworzenie mniejszych jednostek organizacyjnych umożliwiało komendantom podejmowanie własnych inicjatyw w zakresie wykorzystania pracy więźniów przez obce firmy. Taki model zwalniał jednocześnie SS od potrzeby kosztownego inwestowania w zakłady przemysłowe i równolegle przynosiły natychmiastowe zyski. Stąd też ostatnie firmy SS powstały pod koniec 1941 r. a następnie były jedynie rozbudowywane. Dla likwidacji sporów kompetencyjnych między komendantami a przedstawicielami firm SS działającymi przy obozach, szef SS-WVHA wydał 30.04.1942 r. rozkaz, zgodnie z którym komendantów obozów mianowano kierownikami przedsiębiorstw SS działającymi przy obozach, którymi zawiadywali.

Z kolei HAHuB, który również został włączony do powstałego SS-WVHA składał się przed tą fuzją z dwóch struktur. Urzędu I - Budżet, oraz Urzędu II - Budowy. Tak ukształtowana struktura HAHuB kontrolowała i nadzorowała niektóre podstawowe podkomórki organizacyjne niemieckich obozów koncentracyjnych, a w szczególności: Wydział IIIa - Zatrudnienie Więźniów, którego kierownicy podlegali Departamentowi I/5 - Zatrudnienie Więźniów w HAHuB; Wydział I - Komendantura, w którego skład wchodziły obozowe kolumny samochodowo-transportowe (Fahrbereitschaft), związany z Departamentem I/K - Transport, a także obozowe Wydziały IV - Administracja, które związane były z Departamentem I/1 - Sprawy Budżetu, Finansów, Żołdu, Administracji Inwestycji Budowlanych, Kontroli i Rachuby, Departamentem I/2 - Prawnym, Departamentem I/3 - Zaopatrzenie Odzieżowe, Departamentem I/4 - Administracja Pomieszczeniami i Magazynami oraz Departamentem I/6 - Zaopatrzenie Żywnościowe.

Zaś Urzędowi II - Budownictwo, a konkretnie jego Departamentowi II - Sprawy Budowlane Obozów Koncentracyjnych i Policji, podlegały działające przy obozach Zarządy Budowlane SS bądź Centralne Zarządy Budowlane Waffen-SS i Policji, których kierownictwo podporządkowane było właściwym dla danego obozu Inspektorom Budowlanym SS (SS-Bauinspektion). Ostatecznie 1.02.1942 r. HAHuB został połączony z SS-VuW i w ten sposób został utworzony Główny Urząd Gospodarczo-Administracyjny SS, do którego 16.03.1942 r. włączono Inspektorat Obozów Koncentracyjnych.

SS-WVHA został podzielony ostatecznie na pięć Grup Urzędów, oznakowanych dodatkowo symbolami literowymi A, B, C, D, W.
Na czele SS-WVHA stał przez cały okres jego istnienia SS-Obergruppenführer Oswald Pohl, któremu podporządkowane były wydzielone Urzędy: Urząd Sądownictwa i Zabezpieczeń Socjalnych SS-WVHA, Adiutantura, Osobiste Biuro i Portiernia oraz Osobisty Referent Personalny.

W strukturach SS-WVHA znajdowały się również wszystkie przyobozowe komórki organizacyjne, takie jak: Magazyny bądź Główne Magazyny Oddziałów SS (SS-Truppen/Hauptwirtschaftslager), Zarządy Budowlane (KL Bauleitung), bądź Centralne Zarządy Budowlane Waffen-SS i Policji (SS-Zentralbauleitung der Waffen-SS und Polizei) oraz filie firm i przedsiębiorstw SS działające przy obozach koncentracyjnych. Dotyczyło to również spraw ruchu kadrowego SS-manów w obozach, których do dyspozycji SS-WVHA przekazywał odpowiedzialny za sprawy uzupełnień osobowych Główny Urząd SS.

STRUKTURA SS-WVHA

Grupa Urzędów A - Administracja Oddziałów SS

Grupa Urzędów B - Zaopatrzenie Oddziałów SS

Grupa Urzędów C - Budownictwo

Grupa Urzędów D - Obozy Koncentracyjne IKL

Grupa Urzędów W - Przedsięwzięcia Gospodarcze

- - - - - - - - - - - -
<-powrót | w górę